Bôûi thaønh kieán hoaëc cuõng coù theå vì khoâng muoán tìm hieåu veà giaùo hoäi Lutheran, ña soá tín höõu trong caùc Hoäi thaùnh thöôøng phaùt bieåu raèng Lutheran laø Coâng giaùo (Roman Catholic), hay laø gioáng nhö Coâng Giaùo!  Coù theå caùc vò naøy vaøo nhaøthôø Lutheran quan saùt nghi leã thôø phöôïng, troâng thaáy muïc sö Lutheran maëc aùo leã, ñeo thaäp töï giaù tröôùc ngöïc cho neân voäi vaøng keát luaän nhö treân.  Thaät ra, giaùo hoäi Lutheran khoâng gioáng nhö Coâng Giaùo, neáu khoâng muoán noùi laø raát khaùc bieät veà giaùo lyù; bôûi vì LCMS coù caùc tín lyù thuaàn chaùnh (Pure Doctrines) coù moät heä thoáng thaàn hoïc vöõng chaéc vì ñaõ ñöôïc ñaët treàn neàn taûng Thaùnh Kinh.

Nghieân cöùu lòch söû giaùo hoäi, thaùng 11 naêm 1302, Giaùo hoaøng Boniface VIII ñaõ ban haønh caùc Toâng Chieáuï (papal bulls) noåi tieáng, moät trong soá naøy coù teân laø Unam Sanctam noäi dung nhö sau:  "Do ñöùc tin thuùc ñaåy, chuùng toâi baét buoäc, phaûi tin vaø giöõ—chuùng toâi tin chaéc chaén vaø xöng nhaän—raèng chæ coù duy nhaát moät hoäi thaùnh Coâng giaùo vaø thöøa keá toâng ñoà, khoâng coù söï cöùu roãi cuõng nhö söï tha thöù toäi cho beân ngoaøi giaùo hoäi."  (We are compelled, our faith urging us, to believe and to hold—and we do firmly believe and simply confess—that there is one holy Catholic and apostolic Chruch, outside of which there is neither salvation nor remission of sins.)   Neáu coù moät ai giaûng daïy hay tuyeân boá ñieàu gì khaùc vôùi Vatican thì seõ bò döùt pheùp thoâng coâng, bò caàm tuø vaø bò keát aùn laø "taø giaùo."  Giaùo hoäi Coâng giaùo La-maõ tin vaøo lôøi daïy truyeàn thoáng vaø vò Giaùo Hoaøng laø voâ ngoä (khoâng sai laàm!)

Theá cho neân khi coù nhöõng anh huøng ñöùc tin ñöùng leân, hoï laø caùc linh muïc, khôûi xöôùng phong traøo ñem giaùo hoäi suy ñoài thuoäc linh quay trôû veà vôùi neàn taûng ñöùc tin thuaàn tuùy, taát caû ñeàu bò giam caàm vaø mang ñeán tröôùc toân giaùo phaùp ñình, ñeå roài sau ñoù, hoï bò ñöa leân giaøn hoûa thieâu, nhö John Wycliffe, Anh quoác (1328-1384); John Huss, Bohemia (1369-1414); John of Wesel (1481); John Puppet of Goch (1475); Wessel Gansford (1498); vaø Girolamo Savonaroia (1498).

Trong thôøi kyø Trung coå, töøø naêm 1500 S.C., caùc söû gia ñaõ vieát veà giai ñoaïn naøy laø "The Dark Age."  Giaùo hoäi thaät söï suy ñoài thuoäc linh, giaùo daân khoâng ñöôïc pheùp ñoïc Thaùnh Kinh vaø hoï bò baét buoäc vaâng giöõ caùc nghi thöùc truyeàn thoáng do giaùo hoäi daïy.  Trong theá kyû 16, Thieân Chuùa ñaõ daáy leân vò anh huøng ñöùc tin, tieán só Martin Lutheran ñeå ñem giaùo hoäi trôû veà vôùi neàn taûng Thaùnh Kinh.  Luther ñaõ khaùm phaù ñöôïc kho taøng chaâu baùu quí giaù laø Phuùc aâm trong Thaùnh Kinh "nguôøi coâng nghóa seõ soáng bôûi ñöùc tin." ø(La-maõ 1:17).

Trong thôøi ñoù, giaùo daân khoâng ñöôïc ñoïc Thaùnh Kinh.  Vì theá, vôùi phong traøo Caûi chaùnh buøng noå, nay giaùo daân ñöôïc töï do ñoïc LôØi Chuùa qua coâng trình dòch Thaùnh Kinh sang Ñöùc ngöõ cuûa Luther.  Traùi ngöôïc vôùi thôøi kyø tröôùc ñoù, giôø ñaây, trong nghi leã thôø phöôïng Thieân Chuùa, Luther muoán giaùo daân ñöôïc nghe veà Lôøi Haèng Soáng.  Ngoaøi caùc Thaùnh Ca ngôïi khen Thieân Chuùa, coøn coù phaàn tuyeân ñoïc Lôøi Chuùa trong Cöïu vaø Taân Kinh, ñaëc bieät vôùi caùc saùch Phuùc Aâm. Caùc baøi giaûng luaän nhaèm nhaán maïnh ñeán Luaät phaùp vaø Phuùc aâm (the Law and the Gospel.)  Caû hai ñieåm caên baûn naøy luoân luoân thaêng baèng, coù nghóa laø khoâng phaûi chæ coù moät Thieân Chuùa thaïnh noä, chæ luoân luoân tröøng phaït con ngöôøi, beøn laø moät Thieân Chuùa nhaân aùi thöông yeâu con nguôøi laàm loãi.  Coát loõi cuûa nghi leã Thôø phöôïng Thieân Chuùa trong giaùo hoäi Lutheran ñöôïc goïi laø Divine Service, Chuùa phaùn vôùi con ngöôøi vaø chuùng ta caàn laéng nghe tieáng phaùn cuûa Thaùnh Linh, Ñaáng keát tuï con daân Ngaøi ñeå tìm ôn thöù tha, söï cöùu roãi, vaøsöï soáng phong phuù trong Ñaáng Gieâsu Kitoâ.

Töø naêm 1517 cho ñeán nay laø 481 naêm ñaõ troâi qua maø dö aâm cuûa caùc nhaùt buùa do Luther ñoùng vaøo giaùo ñöôøng taïi Wittenburg Town Square vaãn coøn tieáp tuïc vang doäi taïi nhöõng nôi maø Phuùc aâm ñöôïc truyeàn rao chaân thaät vaø thi haønh hai thaùnh leã Baùp-teâm vaø Tieäc thaùnh (the two Sacraments) vôùi söï daïy doã trong leõ thaät ñeán töø trong Thaùnh Kinh.  Vì theá, ñöøng ngaïc nhieân khi vaøo trong giaùo ñöôøng Lutheran, chuùng ta seõ khoâng thaáy chaáp söï höôùng daãn chöông trình ñöùng treân buïc toøa giaûng noùi doâng daøi vaøi ba möôi phuùt, keá tieáp muïc sö seõ coù baøi giaûng khoaûng moät tieáng ñoàng hoà nöõa. Thöôøng thöôøng, nghi leã thôø phöôïng cuûa giaùo hoäi Lutheran khoaûng 60 phuùt.  Trong moät Hoäi thaùnh neáu coù hai muïc sö, moät vò seõ laø Liturgist, vaø vò kia seõ ban söù ñieäp, chæ coù muïc sö ñöùùng treân toøa giaûng maø thoâi, vò tín höõu ñöùng treân moät buïc beân kia, chæ tuyeân ñoïc Lôøi Chuùa.

Giaùo hoäi Lutheran vôùi nieàm tin saéc son khoâng lay chuyeån raèng chæ bôûi AÂn phuùc, chæ bôûi Thaùnh Kinh, vaø chæ bôûi Ñöùc Tin. Ñaáy laø giaùo lyù thuaàn chaùnh (Pure Doctrines) maø giaùo hoäi Lutheran tin vaø thöïc haønh neáp soáng ñaïo qua Lôøi Chuùa daïy doã.  Moãi Chuùa nhaät, trong nghi leã thôø phöôïng Thieân Chuùa, giaùo daân ñeàu ñoïc Baøi Kinh Nguyeän Chung (The Lord's Prayer) vaø Baøi Tín Ñieàu caùc Söù Ñoà (The Apostles' Creeds).

Muïc Sö Nguyeãn Höõu Ninh