TIN LAØNH


"Nhöõng gì cuûa Seâ-sa haõy traû cho Seâ-sa; nhöõng gì cuûa Thieân Chuùa haõy traû cho Thieân Chuùa..."  (Maùc 12:17).

Vaøi naêm tröôùc ñaây, toâi ñaõ coù dòp tham döï moät buoåi truyeàn giaûng. Nhaø giaûng sö naøy hoûi:  "Tin Laønh laø gì?"  Roài tieáp:  "Tin Laønh khoâng phaûi laø tin...töùc caùi mình." Theá laø soá thính giaû ôû döôùi cöôøi oà leân.  Hoï cöôøi thích thuù, vì moät ngöôøi da traéng bieát noùi tieáng Vieät vaø pha troø nöõa ñaáy chöù!  Ñeå cho thính giaû ñôû buoàn nguû trong moät buoåi truyeàn giaûng vaø laøm cho hoï cöôøi leân cuõng laø moät ñieàu toát ñoù thoâi.  Tuy nhieân, ñeå hieåu roõ töôøng taän veà nguyeân uûy cuûa cuïm töø "Tin Laønh" thieát töôûng khoâng coù caùch gì khaùc hôn laø chuùng ta phaûi quay veà vôùi Thaùnh Kinh.

Töø "Tin Laønh" trong Hi-laïp vaên laø danh töø "Euaggelion" or "Good News" or "Gospel" ñöôïc ghi cheùp 76 laàn vaø ñoäng töø "rao giaûng Tin laønh" ñöôïc cheùp 25 laàn trong Taân Kinh. Baûn Thaùnh Kinh Phaùp ngöõ dòch laø "Evangeùlique."  Thaùnh Kinh La maõ Coâng Giaùo, cuûa Nguyeãn Theá Thuaán, Chuùa Cöùu The,á 1976, dòch laø "Tin Möøng."  Nhö vaäy, chuùng ta hieåu ñöôïc nguyeân uûy cuûa Tin Laønh ñaõ ñeán töø Trôøi Cao trong ñeâm Thieân Chuùa Ngoâi Hai vaøo ñôøi (Luca 2:10) chöù khoâng phaûi töø oâng Taây hay oâng Myõ.

Ñaàu theá kyû I, Tin Laønh, töø khôûi ñieåm Gieâ-ru-sa-lem cuûa Do-thaùi quoác, ñaõ ra khoûi bieân cöông ñeå ñeán Hi-laïp, La-maõ vaø caùc vuøng ñaát khaùc cuûa AÂu Chaâu thôøi Thöôïng coå.  Caùc söù ñoà vó ñaïi Phi-e-rô, Phao-loâ ñeàu ñaõ ñaët chaân ñeán kinh ñoâ La-maõ.  Tin Laønh ñaõ ñöôïc truyeàn rao taïi ñaây vaø Hoäi Thaùnh Chuùa ñaõ ñöôïc thaønh laäp.  Nhieàu theá kyû veà sau cho ñeán thôøi kyø Trung Coå, Giaùo hoäi ñaõ thaät söï suy ñoài veà thuoäc linh.  Maõi cho ñeán theá kyû XVI, khi tieán só Martin Luther ñöùng leân khôûi xöôùng ñem Giaùo hoäi trôû veà nguoàn vôùi ba khaåu hieäu:  "Sola Gratia, Sola Fide, Sola Sriptura" (Grace alone, Faith alone, Scripture alone.)

Coát loõi cuûa thoâng ñieäp, maø tieán só Martin Luther muoán ñaáy seõ laø ngoïn ñuoác chieáu roïi giöõa coõi ñeâm taêm toái ñaõ phuû bao giaùo hoäi truyeàn thoáng töø nghìn naêm qua, raèng:  "Con ngöôøi ñöôïc cöùu roãi bôûi AÂn phuùc töø Thieân Chuùa, do Ñöùc tin chöù khoâng bôûi vieäc laøm laønh, vaø Lôøi Chuùa coù gía trò thaåm quyeàn tuyeät ñoái."  Khi Luther giaûng daïy veà nhöõng ñieàu naøy thì Tin Vui, Evangelical, treân ñaõ nhö löûa chaùy röøng lan, taïo neân moät phong traøo höng phaán mang giaùo daân trôû veà nguoàn coäi cuûa Ñöùc tin chaân chaùnh.  Cho ñeán ngaøy nay, nhieàu ngöôøi ñaõ khoâng bieát raèng töø ngöõ "Tin Laønh", Evangelical, ñaõ ñöôïc Hoäi thaùnh Lutheran trong theá kyû XVI duøng ñeán ñeå phaân bieät vôùi Coâng Giaùo La-maõ trong phong traøo Caûi chaùnh.

Naêm 1530, trong phong traøo Prostestant xuaát hieän töø ngöõ "Evangelical" hay laø "Church of the Augburg Confession" laø khôûi ñieåm cuûa moät giai ñoaïn tuyeân xöng ñöùc tin trong Ñaáng Gieâ-xu Ky-toâ.  Thôøi aáy, töø ngöõ "Lutheran" vaø "Evangelical" cuøng ñoàng nghóa ñeå noùi leân söï khaùc nhau vôùi Roman Catholics.  Nhoùm "Lutheran" hay "Evangelical" cuõng chæ laø moät ñaõ ñöôïc giaûi phoùng khoûi tín ñieàu Giaùo Hoaøng voâ ngoä (Papal infallibility.)  Maõi cho ñeán naêm 1648, khi nhaø vua coâng nhaän Lutherans vaø Calvinists trong vöông quoác Ñöùc thì Giaùo hoäi Caûi Chaùnh (Reformation) coøn ñöôïc goïi laø "Evangelical Christian Church." Keå töø ñoù, caùc Hoäi thaùnh thuoäc Protestant vaø Reformed taïi AÂu Chaâu ñaõ söû duïng töø "Evangelical" or "Evangeùlique," (Clifford E. Nelson,"The Rise of World Lutheranism," Fortress Press, 1982.)

Treân traêm naêm veà tröôùc, trong baûn Hieán chöông cuûa caùc nhaø thôø Lutheran Church-Missouri Synod (LCMS) raát baûo thuû veà tín lyù ñeàu coù töø ngöõ "Evangelical;" tuy nhieân, ngaøy nay chuùng ta thaáy hoï ít duøng töø ngöõ "Evangelical" ôû beân ngoaøi cuõng chæ vì khoâng muoán bò hieåu laàm danh hieäu giaùo hoäi Evangelical Lutheran Church America (ELCA) coù tín lyù caáp tieán, liberal, hôn.

Vaøi naêm tröôùc ñaây, trong dòp du khaûo taïi Paris, Phaùp quoác, ñeå nghieân cöùu veà lòch söû Vieät Caän ñaïi, tieán só Söû hoïc Vuõ Ngöï Chieâu, ngöôøi xuaát thaân töø vieän Ñaïi hoïc Madison, Wisconsin, moät thaân höõu, ñaõ mang veà phoùng aûnh cuûa moät böùc thö ñaõ ñöôïc löu tröû trong Vaên Khoá Phaùp quoác töø naêm 1922.  Böùc thö naøy hieám vaø quí, vaø toâi bieát raèng caùc nhaø Laõnh ñaïo C.&.M.A. Vieät Nam chöa bao giôø ñöôïc nhìn thaáy noù.  Toâi nhìn caùi En-teâte:

        "The Christian and Missionary Alliance"-U.S.A.
        Headquarters: 690 Eight Avenue, New York.

Keá ñeán coù hai haøng chöõ nhoû hôn:

        Indo-China Stations: Hanoi, Tourane, Saigon.
        Headquarters: Temporarily at Wucho, So. China.

Thö ñaùnh maùy daøi hai trang, ñeà ngaøy Tourane le 6 Septembre 1922.  Cuoái thö coù haøng chöõ:

        Au nom du Synode,

Kyù teân:

        R.A. Jaffray, President.

Thö vieát baèng tieáng Phaùp, noäi dung töôøng trình cho Monsieur le Gouveneur de l'Indochine veà coâng taùc truyeàn giaùo vaø nhaân söï.  Vaøo thôøi ñieåm aáy ñaõ coù 300 tín höõu Baùp-teâm.  Ñieàu ñaùng noùi ôû ñaây, oâng R.A. Jaffray ñaõ vieát trong phaàn môû ñaàu:  "...Nous avons l'honneur de vous adresser un rapport abreùgeù de l'oeuvre que notre Socieùteù aø la joie de poursuivre en Indochine Francaise..."  ÔÛ phaân ñoaïn cuoái, oâng vieát:  "En terminant ce treøs bref rapport, les membres du Synode de aø Mission Evangeùlique de l'Indochine Francaise."

Taïi Myõ quoác, ña soá caùc Hoäi thaùnh cuûa C&M.A ñeàu mang danh hieäu Alliance.  Thôøi baáy giôø, vaøo cuoái theá kyû XIX, Hoäi Christian & Missionary Alliance chæ laø moät caùi Socieùteù do tieán só A. B. Simpson keát hôïp lieân phaùi vôùi caùc Hoäi thaùnh baïn taïi Hoa kyø nhaèm vaøo coâng cuoäâc truyeàn giaùo taïi haûi ngoaïi.  Qua danh xöng Socieùteù The C&M.A. naøy, chuùng ta khoâng tìm ra töø "Evangelical."  Taïi Vieät nam, chuùng ta ñaõ quen vaø goïi laø Hoäi "Phuùc AÂm Lieân Hieäp."  Neáu trong böùc thö cuûa oâng R.A. Jaffray töôøng trình leân oâng Thoáng Ñoác cuûa toaøn mieàn Ñoâng Döông naêm 1922 vaø duøng ñeán töø "Mission Evangeùlique" thì cuõng deã hieåu thoâi.  Keå ra oâng R.A. Jaffray cuõng thaïo veà vaên hoùa vaø toân giaùo cuûa ngöôøi Phaùp.  Vì caùc oâng Taây chæ bieát ñeán "Evangeùlique" beân trôøi AÂu töø Phong traøo Caûi Chaùnh cuûa theá kyû XVI, chöù coù bao giôø nghe ñeán töø ngöõ "Alliance" quaù xa laï naøy.

Töø ñoù, Hoäi Tin Laønh Vieät nam, Mission Evangeùlique ñöôïc mang luoân danh hieäu "Tin Laønh."  Ñaàu thaäp nieân 50, Ban Trò söï Toång Lieân hoäi ñaõ caûi ñoåi laïi laø Hoäi Thaùnh Tin Laønh, Eglise Evangeùlique chöù khoâng laø Hoäi "Lieân Hieäp" Alliance nhö bao Hoäi thaùnh ñòa phöông khaùc treân theá giôùi thoáng thuoäc, The C.&.M.A. Synod.

Noùi ra goác tích cuûa cuïm töø "Tin Laønh" cuõng khoâng phaûi laø voâ boå ñaâu.  Ñeå ngaøy nay chuùng ta nhaän thöùc raèng, Tin Laønh ñeán töø Thieân Chuùa.  Khoâng coù giaùo hoäi naøo ñoäc toân vaø ñoäc quyeàn naém giöõ töø "Tin Laønh" cho rieâng mình.  Neáu coù giaùo hoäi naøo khaùc cuõng mang danh hieäu "Tin Laønh" thì cho laø hoï möôïn vay, hoaëc choáng laïi.  Teä hôn, coøn coù caùc nhaø laõnh ñaïo hoäi "Lieân Hieäp Giaùo só vaø Cô ñoác nhaân" (The C.&M.A.) ñaõ bieáu taëng caùi muõ "taø ñaïo" cho nhöõng muïc sö khoâng tröïc thuoäc C&.M.A.  Quaû laø nhöõng vò naøy maéc caùi syndrome hoäi chöùng maëc caûm töï toân "Baûo hoaøng hôn Vua."  Ngaøy xöa, tieán só A. B. Simpson ñaõ khoâng coøn daùm phaùt ngoân nhö theá ñoái vôùi nhaø laõnh ñaïo giaùo hoäi baïn.

Vaøi naêm tröôùc ñaây, toâi coù dòp ñaøm ñaïo vôùi caùc vò ñoàng moân chuû chaên Alliance rôøi Vieät nam sang Myõ qua caùc dieän ODP hoaëïc HO.  Caùc vò naøy cho bieát, tröôùc khi leân ñöôøng, hoï ñaõ ñeán yeát kieán baäc beà treân vaø nhaän ñöôïc lôøi nhaén nhuû ñaïi khaùi:  "Beân Myõ coù nhieàu "taø giaùo" laém, caùc oâng phaûi caãn thaän..."  Dieãn noâm lôøi nhaén nhuû naøy, hay qua caùi huaán leänh naøy, chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc baäc beà treân ñoù muoán caùc vò chuû chaên Alliance khi ñeán nôi haõy lieân laïc vaø tìm ñeán Giaùo Haït "Lieân Hieäp Giaùo só vaø Cô ñoác nhaân" vì chæ coù Giaùo Haït Alliance naøy môùi laø chaùnh giaùo ñoù thoâi.  Theá môùi coù "vaán ñeàà" ñaáy chö.ùù

Chuùng ta ñang soáng vaøo cuoái theá kyû XX, vaäy maø coøn coù haøng giaùo phaåm vôùi loái suy tö, quan ñieåm nhö vaäy, xem nhö laø mình ñang soáng trong thôøi Trung coå haéùc aùm vôùi caùi-goïi-laø "Tùoân giaùo Phaùp ñình," The Inquisition khuûng khieáp.  Chæ coù lôøi caùo buoäc vaø keát aùn "taø ñaïo" cho nhöõng ai khoâng cuøng moät giaùo hoäi.  Coù leõ, chæ coøn thieáu caùi giaøn hoûa thieâu nöõõa laø ñuû boä ñoù thoâi!

Nieân hoïc 1962-1963, toâi vaø hôn 100 sinh vieân, trong soá naøy coù caùc ñoàng moân Leâ Cao Quyù, Phaïm Xuaân Thieàu toøng hoïc taïi Vieän Thaàn hoïc vaø Thaùnh Kinh Hoøn Choàng, Nha trang.  Vieän ñaõ cho trình chieáu phim"Martin Luther, vò Anh huøng Ñöùc tin" trong Campus.  Thöû hoûi neáu Giaùo lyù Lutheran laø "taø ñaïo" thì leõ naøo Vieän tröôûng, Ban Giaùo sö, coù caû giaùo sö Hoa kyø Alliance, chaáp thuaän cho trình chieáu phim naøy?  Luùc aáy, muïc sö tieán só Leâ Hoaøng Phu laø Giaùm hoïc cuûa Vieän, nay oâng ñang haàu vieäc Chuùa taïi Hoa kyø.  Theâm nöõa, caùc sinh vieân laïi coøn ñöôïc hoïc raát kyõ veà Phong traøo Caûi chaùnh do Martin Luther laõnh ñaïo trong text book "Söû Kyù Hoäi Thaùnh" cuûa J. D. Olsen, taäp III.  Toâi cuõng coøn nhôù raát roõ giaùo sö Vuõ Vaên Cö, trong giôø Lich söû Hoäi thaùnh, oâng raát ngöôõng moä vò Anh huøng Ñöùc tin, tieán só Martin Luther.  Trong quyeån Thaùnh ca cuûa Alliance Vieät nam coù baøi soá 41, ("A Mighty Fortress In Our God" töùc "Chuùa, Böùc Thaønh Kieân Coá",) ñoù laø "quoác ca" cuûa Giaùo hoäi Caûi Chaùnh maø taùc giaû laø tieán só Martin Luther.

Ñaàu thaäp nieân 80, Hoäi ñoàng Thöôøng nieân cuûa Giaùo haït "Lieân Hieäp Giaùo Só vaø Cô Ñoác Nhaân" Vieät nam taïi Baéc Myõ ñaõ hoïp taïi giaûng ñöôøng cuûa moät ngoâi tröôøng Evangelical Lutheran Hoa kyø vaø lieân tieáp nhö theá trong nhieàu naêm.  Taø ñaïo hay chaùnh giaùo, pure doctrines ?  Hoûi töùc laø traû lôøi.

Muïc Sö Nguyeãn Höõu Ninh